Rie Cramer kaarten

Rie Cramer (1887-1977)

Marie (Rie) Cramer werd in 1887 in Sukabumi op Java in Indonesië geboren. Vanaf 1896 woonde ze Nederland. Ze volgde een tekenopleiding bij ‘Kunstoefening’ in Arnhem en later op de Academie voor Beeldende Kunsten in den Haag. In de loop der jaren verbleef ze ook - voor kortere of langere tijd - in Frankrijk, Zwitserland en Italië. Op late leeftijd woonde ze meer dan vijftien jaar op Mallorca in Spanje.

Rie Cramer was een schrijver en illustrator van (kinder)boeken en reclames met kindergezichten die iets optimistisch hebben. Die getekend zijn vanuit een kinderperspectief. Alsof je op de grond naast een kind zit en omhoogkijkt. Vanuit het standpunt van een peuter of een iets ouder kind.

Versjes en boeken

Rie Cramer was bij het ontwerp en de productie van zo’n tweehonderd boeken of andere publicaties betrokken. Ze heeft zowel zelf boeken geschreven en getekend als werken van anderen geïllustreerd. Gedichten en verhalen voor de jeugd of volwassenen.

De houdingen van een lichaam of de uitdrukkingen op kindergezichten in haar werk zijn zeer aansprekend. En de verschillen tussen grotere en kleinere kinderen in lengte en verhoudingen en tussen verschillende leeftijden. Ze blikken vol vertrouwen de wereld in en zijn vol onschuld. Cramer deed dat bewust. Ze wilde een veilige wereld creëren voor kinderen in tijden die soms onveilig kunnen zijn.

De meeste afbeeldingen hebben een licht getinte achtgrond – vaak zachtgeel - waardoor het wit van jurkjes en bloemen naar voren springt. De kinderen doen iets samen, maar niet hetzelfde. Ze hebben verschillende rollen en iets zelfstandigs. Dat geldt ook voor de poppen en dieren en ander speelgoed op de plaatjes. Zoals het hondje en de poes op Uit: 'Katrientje woont buiten’.

Op ooghoogte

In de verhoudingen van een volwassen persoon vormt het hoofd een achtste deel van het lichaam. Bij kleine kinderen is dat een kwart. Rie Cramer kon goed werken met die verhoudingen. Bij Alices avonturen in Wonderland herken je daardoor vanzelf dat het om een ouder meisje moet gaan.

Daarnaast geeft ze de toeschouwer ook een bepaalde kijkhoogte mee. Waardoor je tegen figuren opkijkt of omlaag kijkt.

Op een postkaart die Illustratie heet, zie je twee meisjes met donker haar en rode jurkjes aan tegenover elkaar aan een tafeltje zitten. Het tafeltje staat exact in het midden. Het aan een gedekte tafel zitten is het onderwerp. Aan twee kanten zitten verschillende kinderen van verschillende grootte. En aan de kant van de kijker zit een klein kind dat nog niet tot de rand van de tafel reikt. De gekozen ooghoogte lijkt iets lager te liggen dan het rechterkind, waardoor je er net een beetje tegenop kijkt. Daardoor zie je een groter meisje, een kleiner meisje en een baby.

Oer-Hollands

Er zijn zes postkaarten met kinderen in Oudhollandse klederdracht met klompjes aan. Het zijn Vier kinderen in Oudhollandse klederdracht, vier afbeeldingen Zonder titel, de advertentie Verkade Biscuits en één Ongetiteld. Op de laatste schommelt een dreumes in een soort hobbelpaard. En vier illustraties in een typisch Hollands landschap genaamd Uit: 'Spelletjes'. Bijvoorbeeld die met een meisje achter een poppenwagen of twee kinderen in een hangmat.

Leren lezen

Uit: 'A is een Aapje' is voor ouderen wellicht een bekend plaatje van een leesboekje uit 1936. Het gaat over de letters van het alfabet. Net als veel andere boeken is het opgebouwd uit versjes op rijm: ‘A a is een aapje, dat eet uit zijn poot. B b is de bakker, die bakt voor ons brood...’

Art deco reclame en programmaboekjes

Voor volwassenen ontwierp Rie Cramer reclames, onder meer voor Blue Band, omslagen voor brochures en programmaboekjes zoals voor de Stadsschouwburg in Amsterdam. Deze ontwerpen zijn in artdecostijl. Een vrouwenhoofd is bovenaan in beeld geplaatst. En haar kleding loopt in slingerende lijnen bijna tot de onderkant als een silhouet. Eet meer brood: ontwerpen voor een reclamecampagne om de Nederlandse bevolking te stimuleren om meer brood te eten in 1923. En ontwerpen voor advertenties zoals een advertentie voor Verkade Biscuits. De Reclame voor Blue Band is helemaal art deco. Decoratief versierd in wit met blauwe gekrulde lijnen, alsof het strikken zijn. Een vrouwenhoofd is boven in beeld geplaatst. Haar mantel loopt in zwierige lijnen met dikke contouren naar beneden - van smal naar breed - tot aan de hoeken van de onderkant.

Sinterklaas

Rie Cramer maakte veel illustraties bij het Sinterklaasverhaal. U vindt hier negen postkaarten met illustraties van Sinterklaas. Het gaat om twee kaarten uit het boekje ‘Het land van Sinterklaas’ en zeven plaatjes met Sinterklaas te paard - met en zonder Zwarte Piet - op besneeuwde witte daken, zwaaiend vanaf een schip of kade of bezig met het voorbereiden van het sinterklaasfeest.

Kerstmis

Er zijn negen postkaarten met cartoonachtige kerstengeltjes. Ze hebben blond haar, gele vleugels, witte jurken en rode sokken aan. En twee kaarten met Driekoningen-tekeningen - één in zwart-wit en de ander in kleur - in een winters landschap. Ze heten allemaal ‘Illustratie’.